Tuổi dậy thì là giai đoạn phát triển mà con người ai cũng phải trải qua, tuy nhiên giai đoạn này là lúc mà chúng ta có rất nhiều thay đổi cả về thể chất lẫn tinh thần. Những rối loạn về cảm xúc, tâm lý tuổi mới lớn khiến con em trở nên nổi loạn, không còn ngoan ngoãn nghe lời như trước. Nhiều bậc phụ huynh cảm thấy rất lo lắng khi con của mình dần phát triển theo xu hướng tích cực bỏ bê việc học, học đòi bạn bè làm người lớn nhưng lại không có cách giúp con vượt qua giai đoạn rối loạn phức tạp này.
Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ đề cập đến những thay đổi trong tâm lý tuổi dậy và những hội chứng chúng thường mắc phải khi không được quan tâm, chia sẻ thường xuyên.
Những thay đổi trong tâm lý tuổi dậy thì
Bé gái
Con gái khi vào tuổi dậy thì điều đầu tiên phát triển trên cơ thể của chúng chính là sự thay đổi về kích thước ngực, lúc 12 tuổi ngực chỉ hơi nhú, đến lúc 16 tuổi ngực đã phát triển rõ rệt to tròn và có đầu ti. Tốc độ phát triển chiều cao cũng nhanh hơn các bạn nam đồng trang lứa, theo nghiên cứu khoa học thì con gái sẽ đến tuổi dậy thì sớm hơn con trai. Vì thế mà chúng không thể phát triển chiều cao hiệu quả bằng con trai khi đã bắt đầu xuất hiện kinh nguyệt.
Bé gái sẽ cần sự quan tâm mềm mỏng từ ba mẹ hơn là những nghiêm khắc
Lần đầu tiên bị hành kinh sẽ là một ký ức khó quên đối với bé gái, con sẽ cảm thấy lạ lẫm và có phần lo sợ khi “cô bé” của mình là có máu chảy ra. Tuy nhiên với nền giáo dục phát triển hiện nay thì đa số các con đã biết đến sự thay đổi cơ thể bằng sách vở và hình ảnh do thầy cô truyền đạt nên phần nào hạn chế được sự bỡ ngỡ này. Kinh nguyệt là thay đổi đánh dấu bé gái đã thực sự trở thành một cô thiếu nữ tuổi mới lớn, đã dần hình thành khả năng làm mẹ cho sau này.
Bắt nguồn từ những thay đổi này còn sẽ cảm thấy bản thân rất khác lạ so với bạn bè xung quanh, có nhiều bé sẽ bị mụn rất nhiều và tăng cân mất kiểm soát khi vào tuổi dậy thì. Một số khác thì cơ địa tốt ít nổi mụn, da dẻ lại trắng hồng xinh xắn và vóc dáng thon gon hơn, khiến bé gái sinh ra tâm lý tự ti. Con cảm thấy mình xấu xí hơn những bạn gái bên cạnh, thậm chí là bị trêu chọc và xa lánh nhưng các bậc phụ huynh lại không hiểu được vấn đề mà con đang mắc phải.
Với bé gái chúng ta không thể đánh mắng hay la rày mỗi ngày sẽ khiến con sinh ra cảm giác chán ghét và có xu hướng xa lánh ba mẹ. Con gái rất nhẹ nhàng và luôn có những nỗi niềm thầm kín, nên mẹ phải thường xuyên quan sát con, tâm sự và chia sẻ thậm chí là hãy giáo dục giới tính để con có sự chuẩn bị bước vào giai đoạn dậy thì của bản thân. Sự quan tâm, chia sẻ của bố mẹ mới chính là liều thuốc giúp con gái cởi mở và vui vẻ hơn rất nhiều.
Bé trai
Tuy cấu tạo cơ thể con người dù là giới tính nam hay nữ đều giống nhau nhưng về chi tiết từng bộ phận lại có sự khác biệt. Hormone chủ yếu chia phối toàn bộ sức khoẻ của nữ giới là estrogen thì nam giới lại là testosterone, phụ nữ có trứng thì đàn ông lại có tinh trùng. Trứng kết hợp cùng tinh trùng mới diễn ra quá trình thụ thai và bắt đầu duy trì nòi giống cho con người thông qua việc quan hệ tình dục.
Bé trai thường sẽ đến tuổi dậy thì chậm hơn nữ giới từ 1-2 năm, chúng bắt đầu bằng việc vỡ giọng, xuất hiện ria mép, lông khắp cơ thể phát triển dài và rậm hơn. Vì là tuổi mới lớn nên tóc độ phát triển chiều cao cũng vượt trội hơn, sức ăn tăng mạnh cho nên vóc dáng khoẻ mạnh và cao to hơn rất nhiều. Điểm quan trọng nhất là ở “cậu nhỏ” sẽ hay cương cứng vào sáng sớm hoặc những lúc bắt gặp những hình ảnh tươi mát của người khác giới, đây gọi là ham muốn tình dục. Ham muốn tình dục nôm na là nhu cầu gần gũi xác thịt mà cả nam và nữ đều sẽ có khi bước tuổi dậy thì.
Với nam giới thì nhu cầu tình dục tương đối cao hơn so với nữ giới, nam giới sẽ có những ngày mơ thấy những giấc mơ rất đẹp rất lạ nhất là mơ thấy những hình ảnh mát mẻ thì đêm đó đã xảy ra mộng tinh. Đây là một điều rất bình thường đối với nam giới, một phản ứng sinh lý mà bé trai nào cũng phải trải qua ở giai đoạn đầu đời. Đa số nam giới tuổi dậy thì tính cách bắt đầu trầm tĩnh hơn nhưng mong muốn tò mò và khám phá lại tăng cao.
Con trai tuổi mới lớn thích khám phá nhiều thứ xung quanh nhất là về sự phát triển của bản thân mình và bạn khác giới. Chúng có rất nhiều suy nghĩ mới lạ, có nhiều hoài bão vì trẻ người non dạ nên cũng rất dễ tin người, dễ bị dụ dỗ vào con người sai trái. Dạy con trai sẽ khác với con gái ở chỗ ba mẹ phải nghiêm khắc hơn, phải cho con vào khuôn khổ giáo dục ngay từ sớm để chúng hình thành suy nghĩ đúng đắn. Vừa chừa không gian để con phát triển bản thân vừa kèm cặp đúng chỗ để hướng chúng đi đúng đường.
Những hội chứng tâm lý tuổi dậy thì thường mắc phải
Rối loạn ăn uống
Tuổi dậy thì là giai đoạn phát triển vượt bậc của thể chất vì thế mà con em sẽ có xu hướng ăn rất nhiều nhất là các bạn nam. Sức ăn tăng vọt, cân nặng hay chiều cao đều phát triển rất nhanh, vì thế mà bậc phụ huynh nên cân bằng dinh dưỡng đầy đủ cho con. Đối với bạn nữ thì tuổi mới lớn thật sự cảm thích thích thú với ăn uống nhất là khi cơ thể đang hành kinh thì sự thèm ăn lại lên đến đỉnh điểm. Với con gái thì những món ăn vặt, đồ ngọt chính là khoái khẩu nhưng những món ăn này sẽ là nguyên nhân gây mụn và tăng cân mất kiểm soát.
Rối loạn ăn uống khiến con phát triển hình thể mất kiểm soát
Chia sẻ cùng con sẽ là giải pháp tốt nhất giúp con phát triển khoẻ mạnh
Nguyên nhân gây mụn là da sự bí tắc lỗ chận lông, tuyến bã nhờn trên da mặt hoạt động liên túc khiến mụn nổi nhiều hơn. Đồ chiên xào dầu mỡ nhiều, ngọt và cay chính là nguyên nhân chính khiến cho tuyến bã nhờn hoạt động liên túc và hình thành nên mụn. Để giúp con gái cân bằng dinh dưỡng cũng như hạn chế sự tăng cân, ba mẹ nên kiểm soát một chút về sở thích ăn uống của con. Động viên con tham gia thể thao giải phóng năng lượng để cơ thể không tích trữ quá nhiều mỡ.
Rối loạn về ăn uống sẽ khiến hình thể của con phát triển mất kiếm soát đầu tiên là cân nặng thứ hai là chất lượng của làn da. Hình thể không được như mong muốn khiến con tự ti với bạn bè, là tiêu điểm châm chọc của mọi người. Ảnh hưởng đến cảm xúc và gây ám ảnh tâm lý tuổi mới lớn. Một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng nhưng vẫn có những phút cho phép con ăn những món con thích sẽ giúp con kiểm soát được sự rối loạn này tốt hơn.
Rối loạn hành vi
Hành vi của con người bị chia phối bởi cảm xúc, ý thức và sự tác động từ những sự vật sự việc xung quanh. Khi trẻ được sinh ra trong một môi trường thân thiện, được hưởng một nền giáo dục chất lượng cao, có nhiều người bên cạnh hướng dẫn và giảng dạy con sẽ phát triển theo hướng tích cực. Nhưng khi trẻ bị ba mẹ bỏ bê ít quan tâm đến cảm xúc của con, lại bị dụ dỗ bởi những cám dỗ bên ngoài như phim ảnh đồi truỵ, hình ảnh bạo lực,…trực tiếp ảnh hưởng đến hành vi sai trai của con.
Điển hình như ba mẹ thường xuyên so sánh con mình với bạn bè, luôn dành những lời lẽ chê bai con xấu xí, con không giỏi không ngoan như con nhà bên. Ngày một ngày hai những lời nói ấy trở thành một áp lực vô hình khiến con sợ hãi, con bắt đầu phản kháng lại lời nói của cha mẹ. Thậm chí là chán ghét gia đình, ghét cả bản thân mình, tâm lý tự ti vô cùng khiến con thu mình vào một góc, có những hành vì phản đối lại với xã hội bên ngoài.
Rối loạn hình vi tuỳ ở mức độ mà chúng ta sẽ có cách giải quyết khác nhau, nhưng nếu một vẫn đề nhỏ không được xử lý triệt để sẽ thành một mối nguy hại. Từ những rối loạn hành vi như cáu gắt với cha mẹ nếu không tìm cách gỡ khúc mắt con sẽ dần xa lánh chúng và dần trở thành một phần tử phản đối xã hội có những hành vi làm tổn thương người khác. Điều cần làm nhất bấy giờ là phải quan tâm và chia sẻ cùng con hoặc có thể đưa con đến gặp bác sĩ tâm lý để chẩn đoán và chữa trị kịp thời.
Rối loạn cảm xúc
Cảm xúc là một thứ cảm giác rất khó diễn đạt thành lời và cũng không dễ dàng biểu lộ ra bên ngoài. Những sự đè nén cảm xúc lại ảnh hưởng đến sinh lý của con người, khiến chúng ta ăn không ngon ngủ không yên, chán nản, đau đầu và suy nghĩ rất nhiều. Ví dụ như việc ba mẹ thường xuyên la rày con cái, thực tế là xuất phát từ tình thương, vì thương con muốn con tốt hơn nên hay la mắng muốn con hiểu được điều sai trái.
Nhưng khi chúng vào tuổi dậy thì chúng chưa hiểu được tình cảm của ba mẹ, chúng sẽ nghĩ rằng ba mẹ mắng mình có nghĩa là không thương mình. Ngày nhỏ dù có làm sai thì ba mẹ cũng sẽ ôm con hôn con và nói yêu con, khi lớn thì những hành động ấy không còn nữa, chỉ còn những lời trách mắng và đòn roi. Con sẽ sinh ra những cảm xúc như tủi thân, đố kỵ vì sao ba mẹ bạn bè nhẹ nhàng còn ba mẹ của mình chỉ biết la mắng.
Hãy thay những lời la mắng đó bằng những câu nói nhẹ nhàng, dạy bảo, thay đòn roi bằng những cái ôm để con cảm thấy rằng ba mẹ luôn yêu thường và bên cạnh. Rối loạn cảm xúc tuổi mới lớn là điều không thể tránh khỏi, nhất là khi con bắt đầu biết yêu thích một người bạn nào đó, lần đầu có cảm xúc biết yêu biết thích một người nào đó khiến con thay đổi rất nhiều. Chẳng hạn như lần đầu tiên thất tình, cảm xúc đau đớn khiến con quên ăn quên ngủ, bỏ quên cả chính mình.
Làm sao để điều chỉnh tâm lý tuổi dậy thì cho con cái?
Tâm lý tuổi dậy thì sẽ bị tác động từ rất nhiều yếu tố như môi trường sống, cách giảng dạy của cha mẹ, môi trường học tập, ý thức của trẻ,…Tuy nhiên điều khiến chúng bị ảnh hưởng nhiều nhất vẫn là gia đình và môi trường sống. Phụ huynh có cách giảng dạy nghiệm khác và đúng mực sẽ khiến coi có đôi phần khó chịu nhưng vẫn hiểu được đúng sai và hiểu được bản thân nên làm gì là đúng. Phụ huynh quá buông thả, ít quan tâm đến con cái, sẽ khiến trẻ có cảm giác lạc lõng tuy có tính tự lập cao nhưng dễ dàng lầm đường lỡ bước.
Chia sẻ cùng con sẽ là giải pháp tốt nhất giúp con phát triển khoẻ mạnh
Những trẻ gặp biến cố trong gia đình như ba mẹ ly dị, từng bị xâm hại hoặc mất đi người thân sẽ rất dễ dàng bị ảnh hưởng tâm lý và biến đổi cảm xúc trong suốt quá trình trưởng thành. Những ám ảnh tâm lý ấy khiến con trở nên nhút nhát, khép mình và không còn niềm tin vào cuộc sống và bản thân. Để có thể cân bằng lại được những tâm lý này điều quan trọng nhất là phải có người bên cạnh hướng dẫn cũng như chia sẻ cũng con.
Người đồng hành này có thể là cha là mẹ hoặc cô dì, anh chị được con tin tưởng và sẵn sàng chia sẻ mọi suy nghĩ, cảm xúc trong lòng mình. Các bậc phụ huynh nên nhớ rằng đừng biến mong muốn của mình trở thành áp lực trong lòng của con trẻ. Hãy để chúng phát triển đúng với khả năng của bản thân, hãy để sống một cuộc đời vui vẻ với những kỷ niệm tuổi mới lớn được mọi người yêu thường và chăm sóc.
